GERİLİM TRAFOLARI

Merhaba OG/AG enerji profesyonelleri! “10 kV hattı ölçmek için trafo seçerken hangi kriterler hayati?” diye soruyorsanız, doğru yerdesiniz. Gerilim trafosu (PT – Potential Transformer), yüksek gerilimleri (kV) düşük gerilimlere (100V veya 110V) indirerek ölçü aletleri, röleler ve sayaçlar için güvenli ve hassas bir yol sağlar. Akım trafosu (CT) ile birlikte kombine sayaç (X5) sistemlerinin vazgeçilmez ikilisidir.

Bu blog yazısında gerilim trafosunun ne olduğunu, seçim kriterlerini, adım adım rehberi, yaygın hataları ve 2025’in en iyi modellerini mühendislik seviyesinde anlatacağım. Hazır mısınız? Voltajınızı doğru trafoya emanet edelim!

Gerilim Trafosu Nedir? (Hızlı Hatırlatma)

Gerilim trafosu (PT), yüksek primer gerilimi (örneğin 34.5 kV) düşük sekonder gerilime (genelde 100V veya 110V) dönüştüren bir cihazdır. Primer sargı yüksek gerilime, sekonder sargı ölçüm cihazına bağlanır – paralel bağlama prensibiyle çalışır.

Temel Yapı: Primer (yüksek voltaj), sekonder (düşük voltaj), manyetik nüve (CRGO çelik), yalıtım (yağlı, kuru tip, epoksi). Kullanım: Ölçme (sayaç, voltmetre), koruma (röle), senkronizasyon, kompanzasyon.

PT olmadan yüksek gerilim ölçümü tehlikeli, pahalı ve imkansız – bir PT, binlerce voltu 100V’a indirir!

Gerilim Trafosu Seçerken Dikkat Edilecek Kriterler

PT seçimi, sistem gerilimine, amaca ve yük kapasitesine göre yapılır. Yanlış seçim, %2+ hata, röle arızası veya izolasyon çökmesi yaratır. İşte temel kriterler:

Kriter	Açıklama	Örnek Değerler
Çevirme Oranı	Primer/sekonder gerilim oranı. Sistem geriliminin tam katı olmalı.	10.000/100V (10 kV / 100V)
Doğruluk Sınıfı	Ölçüm hatası yüzdesi. Ölçme için düşük, koruma için yüksek.	Ölçme: 0.5 (%0.5 hata); Koruma: 3P (%3 hata, faz kayması)
VA Gücü (Burden)	Sekonder yük kapasitesi (ölçü aleti + kablo kayıpları).	10-50 VA (küçük tesis); 100-500 VA (OG)
Tip	Yalıtım ve montaj şekli.	Yağlı (dış mekan), kuru tip (iç mekan), epoksi reçineli (AG)
Koruma Sınıfı	Çevre koşullarına dayanım.	IP54 (toz/nem); IP67 (dış mekan)
Faz Sayısı	Sistem uyumu.	Tek fazlı (AG), trifaze (OG)
Frekans	Sistem frekansı.	50 Hz (Türkiye), 60 Hz (bazı ülkeler)

Formül Örneği: VA = (Sekonder akım)² × (Yük direnci). 100V sekonderde 10 VA → 0.1A akım çeker.

Adım Adım Gerilim Trafosu Seçimi Rehberi

Seçimi sistem analiziyle başlatın – gerilim dalgalanması, yük tipi ve amaç kritik!

1. Sistem Analizi Yapın

• Primer gerilimi belirleyin: AG (0.4 kV), OG (10-34.5 kV).

• Nominal gerilim ve maksimum gerilim (örneğin 11 kV sistem → 12 kV dayanım).

• Amacı seçin: Ölçme (0.2-0.5 sınıf), koruma (3P), senkronizasyon.

2. Çevirme Oranını Hesaplayın

• Primer: Sistem gerilimi (örn: 20 kV).

• Sekonder: 100V veya 110V (standart).

• Örnek: 20.000/100V → 200:1 oran.

• Faz-faz mı, faz-nötr mü? Trifaze sistemde genellikle faz-faz ölçüm.

3. Doğruluk ve Güç Sınıfını Belirleyin

• Ölçme: 0.5 sınıf (sayaç için).

• Koruma: 3P (faz kayması <3°).

• VA Hesabı: VA = (Voltmetre 2VA) + (Sayaç 5VA) + (Kablo kaybı 1VA/m) × mesafe. Toplamın 1.5 katı VA seçin.

4. Tip ve Montajı Seçin

• Yağlı PT: Dış mekan, 10+ kV, yüksek VA.

• Kuru tip (epoksi): İç mekan, 0.4-34.5 kV, bakım az.

• AG için: Reçineli, kompakt.

• OG için: Porselen izolatörlü, yağlı.

5. Test ve Kalibrasyon

• İzolasyon testi: Megger ile 2.5-5 kV.

• Oran testi: Primerde 10 kV → sekonderde 50V (10.000/100V için).

• Faz kayması: Koruma sınıfı için <3°.

Pro İpucu: OG sistemlerde yıldırıma dayanım (BIL) seçin – 75-150 kV darbeye dayanıklı olmalı.

Yaygın Hatalar ve Çözümleri

Hata	Neden	Çözüm
Yanlış Oran	Sistem gerilimiyle uyumsuz	Primer gerilimi tam eşleştirin
Yetersiz VA	Ölçü aleti yükü fazla	Toplam yükün 1.5 katı VA seçin
Doğruluk Uyumsuzluğu	Ölçme PT’si korumada	Etikette sınıfı kontrol edin (0.5 vs 3P)
Sekonder Kısa Devre	Aşırı yük	Sekonderi asla kısa devre yapmayın – açık devre CT gibi tehlikeli değil ama hata verir
Yalıtım Zayıf	Nem/yağ kaçağı	IP67 + düzenli bakım

2025’in En İyi Gerilim Trafosu Modelleri

Marka/Model	Özellik	Fiyat Aralığı	Tavsiye
ENTES PT Serisi	20kV/100V, 0.5 sınıf, 50VA, kuru tip	3000-6000 TL	AG/OG ölçme için ideal
Sigma Elektrik 10kV PT	3P koruma, 100VA, yağlı	5000-8000 TL	Endüstriyel koruma
Vekmar Epoksi PT	0.4kV/100V, IP65, 30VA	1500-3000 TL	Pano içi ölçme
Adalpano X5 Uyumlu PT	34.5kV/110V, RS485 entegre	8000-12000 TL	Akıllı sayaç sistemleri

2025 Trendi: Dijital PT’ler – fiber optik çıkış, IoT entegrasyonu, kendi kendine kalibrasyon!

Sonuç: Geriliminizi Doğru Trafoya Emanet Edin!

Gerilim trafosu seçimi, sisteminizin gözü ve kulağı – doğru oran, sınıf ve VA ile %0.5 hata payı yakalayın, röle arızalarını önleyin. OG trafo merkezi mi kuruyorsunuz? Kombine sayaç mı entegre ediyorsunuz? Sistem analiziyle başlayın, uzman danışın.

Siz gerilim trafosu seçerken nelere dikkat ediyorsunuz? Hangi model kullanıyorsunuz? Yorumlara yazın! Belki bir sonraki yazıda CT + PT Kombinasyonunu detaylandırırım.

Bir sonraki yazı: “Kompanzasyon Panosu Tasarımı: Reaktif Cezaları Sıfırlayın!”

Abone olun, geriliminizi hassas ölçün! 🔌