REAKTİF GÜÇ KONTROL RÖLELERİ

Reaktif Güç Kontrol Rölesi: Güç Faktörünüzü 0.99’a Çekin, Cezaları Sıfırlayın! ⚡

Merhaba enerji optimizasyon uzmanları! “Kompanzasyon panom var ama röle sürekli basamak atlıyor, güç faktörüm 0.85’te kalıyor, faturada reaktif ceza 30.000 TL!” diyorsanız, reaktif güç kontrol rölesi (Reactive Power Control Relay) tam bir kurtarıcı. Bu küçük ama zeki cihaz, kondansatör banklarını mikrosaniyede devreye alır, cosφ’yi 0.99’a sabitler ve TEDAŞ cezalarını tarihe gömer.

Bu blog yazısında rölenin ne olduğunu, çalışma prensibini, model seçimini, ayar parametrelerini, CT uyumunu, 2025’in en akıllı modellerini mühendislik seviyesinde anlatacağım. Hazır mısınız? Reaktif gücü röleyle kontrol altına alalım!

Reaktif Güç Kontrol Rölesi Nedir?

Reaktif güç kontrol rölesi, trifaze sistemde akım ve gerilimi ölçerek güç faktörünü (cosφ) izleyen, hedef değere göre kondansatör basamaklarını otomatik devreye alan/alayan bir mikroişlemci tabanlı cihazdır. Kompanzasyon panosunun beynidir – manuel sistemlerde operatör, otomatiklerde AI gibi çalışır.

Temel Görevleri: cosφ ölçümü (0.001 hassasiyet) Basamak kontrolü (6-14 çıkış) Harmonik uyarı (%THD >%20) Olay kaydı (kapak açma, aşırı voltaj) RS485/Modbus ile uzaktan izleme

Hedef: cosφ ≥ 0.98 (endüktif) / ≤ -0.98 (kapasitif) → reaktif ceza sıfır!

Röle Nasıl Çalışır? (Adım Adım)

1. Ölçüm: CT (akım trafosu) ve PT (gerilim trafosu) üzerinden akım (I) ve gerilim (V) alır.

2. Hesaplama:

   text

   cosφ = P / (√3 × V × I) Reaktif Güç (Q) = √(S² - P²)

3. Karar:

   • cosφ < 0.98 → kondansatör devreye

   • cosφ > 0.99 → kondansatör çıkar

   • Kapasitif → uyarı

4. Çıkış: Kontaktör bobinlerine sinyal → basamak devreye girer.

5. Geri Besleme: 1-2 saniyede cosφ’yi tekrar ölçer → FIFO/LIFO algoritması ile basamak rotasyonu.

Örnek: cosφ = 0.87 → Q = 150 kVAr → röle 50 kVAr basamağı devreye alır → cosφ → 0.96 → 25 kVAr daha → 0.99 sabit.

Röle Seçerken Dikkat Edilecek Kriterler

Kriter	Açıklama	Örnek
Basamak Sayısı	Kondansatör grubu sayısı	6-8 (küçük), 12-14 (büyük tesis)
CT Oranı Uyumu	C/K ayarı için hassasiyet	5A sekonder, min. 10mA algılama
Hassasiyet	cosφ adım hassasiyeti	0.001 (iyi), 0.01 (standart)
Bağlantı Tipi	CT fazı	L1 (tek faz), L1-L2-L3 (üç faz)
Ek Özellikler	Harmonik, sıcaklık, RS485	Var/Yok
Güç Kaynağı	230V AC veya 24V DC	Tesis uyumu

Kural: Basamak sayısı = toplam kVAr / en küçük basamak + 2 (yedek)

Röle Ayar Parametreleri (Zorunlu!)

Parametre	Açıklama	Önerilen Değer
C/K	CT hassasiyet katsayısı	CT primer / (5 × röle hassasiyeti) → 0.02-0.05
Hedef cosφ	İstenen güç faktörü	0.98 (endüktif)
Gecikme Süresi	Basamak devreye alma gecikmesi	30-60 saniye (kondansatör koruma)
Deşarj Süresi	Kondansatör boşalma süresi	60-180 saniye
Aşırı Voltaj	Koruma eşiği	440V
Harmonik Uyarı	%THD eşiği	%20
FIFO/LIFO	Basamak rotasyonu	FIFO (eşit aşınma)

C/K Hesabı Örneği: CT = 600/5A, röle hassasiyeti = 50mA → C/K = 600 / (5 × 0.05) = 2400 → Ayar: 0.04

Röle + CT + Kondansatör Uyumu (Kritik!)

Bileşen	Uyum Kuralı
CT Oranı	Röle hassasiyetine göre → min. akım algılama
Kondansatör Basamağı	Röle çıkış sayısına eşit veya az
Kontaktör	Röle sinyaline uygun (24V DC bobin)
Reaktör	Röle harmonik uyarı varsa → %7 detuned

Hata: CT oranı büyük → C/K yanlış → röle algılamıyor → basamak atlamaz!

2025’in En İyi Reaktif Güç Kontrol Röleleri

Model	Özellik	Fiyat Aralığı	Tavsiye
ENTES MPR-63	12 basamak, RS485, %THD ölçüm, AI optimizasyon	8.000-12.000 TL	Büyük tesisler
Adalpano RGT-12	12 basamak, Modbus, sıcaklık sensörü	6.000-9.000 TL	Orta ölçek
Sigma SPR-14	14 basamak, bulut izleme, IoT	10.000-15.000 TL	Endüstri 4.0
Vekmar RPR-8	8 basamak, ekonomik, FIFO	4.000-6.000 TL	Küçük işletmeler

2025 Trendi: AI destekli röleler – yük tahmini, otomatik C/K kalibrasyonu, mobil app!

Yaygın Hatalar ve Çözümleri

Hata	Çözüm
Röle basamak atmıyor	C/K yanlış → CT oranını kontrol et
Sürekli kapasitif	Hedef cosφ çok yüksek → 0.98 yap
Harmonik uyarı	%7 reaktör ekle
Kontaktör yapışıyor	Gecikme süresini 60 sn yap
CT bağlantısı ters	Faz sırasını L1-L2-L3 kontrol et

Pratik Örnek: 600 kW Fabrika

Parametre	Değer
Mevcut cosφ	0.84
Gerekli kVAr	600 × 0.39 = 234 kVAr
Basamaklar	6×25 + 3×30 kVAr
Röle	MPR-63
CT	800/5A
C/K	0.033
Sonuç	cosφ → 0.995, ceza 0 TL, basamak rotasyonu eşit

Sonuç: Röle ile Güç Faktörünüzü Sabitleyin!

Reaktif güç kontrol rölesi, kompanzasyon sisteminizin zeki pilotu – doğru ayar, doğru CT ile cosφ’yi 0.99’da tutun, yıllık 100.000 TL ceza ödemekten kurtulun, kondansatör ömrünü 2 katına çıkarın.

Tavsiye: Yeni pano? → MPR-63 + RS485 Mevcut sistem? → C/K kalibrasyonu + harmonik kontrol Bütçe dostu? → RPR-8 + 800/5A CT

Siz hangi röle modelini kullanıyorsunuz? C/K ayarınız kaç? Yorumlara yazın! Belki bir sonraki yazıda AI ile Otomatik Kompanzasyonu anlatırım.

Bir sonraki yazı: “OG Trafo Merkezi Tasarımı: 34.5 kV’tan 400V’a Güvenli İndirgeme!”

Abone olun, reaktif cezaları tarihe gömün! 🔋